Czym są oponiaki złośliwe?
Oponiak złośliwy to złośliwy guz mózgu, który występuje raczej rzadko i stanowi zaledwie 2 do 3 procent wszystkich oponiaków. Oponiaki złośliwe tworzą się w oponach mózgowych, a mężczyźni są bardziej narażeni na rozwój tej choroby niż kobiety. Złośliwe guzy mózgu szybko rosną i mogą rozrastać się do otaczających struktur mózgu lub do innych tkanek poprzez rozprzestrzenianie się guzów potomnych (przerzuty). Rokowanie w przypadku oponiaka złośliwego jest raczej niekorzystne i zawsze wymaga pooperacyjnej radioterapii.
Jaki jest stopień zaawansowania oponiaka złośliwego?
Światowa Organizacja Zdrowia (WHO) rozróżnia trzy stopnie zaawansowania nowotworu, przy czym pierwsze dwa stopnie opisują łagodny guz mózgu. Złośliwy oponiak objawia się w trzecim i najpoważniejszym stopniu zaawansowania:
- WHO stopień III: oponiak anaplastyczny jest najrzadszą postacią wszystkich oponiaków i stanowi jedynie około 2% wszystkich przypadków. Oponiak anaplastyczny może tworzyć przerzuty, a tym samym rozprzestrzeniać się na inne struktury narządów.
Oponiaki drugiego stopnia WHO są nie tylko trudne do leczenia w niektórych przypadkach, ale mogą nawet stać się złośliwe. Operacja może być trudniejsza niż w przypadku oponiaków pierwszego stopnia w skali WHO.
Jak rozwija się złośliwy oponiak?
Podobnie jak w przypadku innych rodzajów raka, złośliwy oponiak rozwija się, gdy pewien typ komórek ulega degeneracji. Chociaż dokładna przyczyna tej mutacji jest nadal niejasna dla ekspertów medycznych, zakładają oni, zwłaszcza w przypadku rozwoju oponiaka złośliwego, że dzieci, które otrzymały radioterapię z powodu raka, ale także osoby, które przeżyły bombę atomową, mają większe ryzyko rozwoju złośliwego guza mózgu (oponiaka anaplastycznego).
Jakie są objawy oponiaka złośliwego?
Ze względu na szybki wzrost, oponiak złośliwy może powodować drgawki. Jednak szczególnie duże guzy mogą również powodować następujące zaburzenia neurologiczne:
- Zaburzenia mowy,
- Paraliż,
- Zaburzenia widzenia,
- Pogorszenie węchu,
- w niektórych przypadkach mogą nawet wystąpić zmiany osobowości.
W zależności od miejsca występowania oponiaka, może on również wpływać na odprowadzanie płynu mózgowo-rdzeniowego. Może to prowadzić do stanu zwanego wodogłowiem. Bóle głowy są również częstym skutkiem ubocznym oponiaka, ale rzadko są powodowane bezpośrednio przez guz.
Jak diagnozuje się oponiaka?
Ponieważ oponiak złośliwy zwykle powoduje już objawy, diagnoza na tym etapie zwykle nie jest już przypadkowym odkryciem. Pacjent zgłasza się do lekarza z powodu objawów, po czym wykonuje się tomografię rezonansu magnetycznego (MRT) lub tomografię komputerową (CT). W celu uwidocznienia nieprawidłowości można zastosować środek kontrastowy. Zarówno rezonans magnetyczny, jak i tomografia komputerowa mogą pokazać dokładną pozycję i rozmiar guza. Dodatkowe badanie rentgenowskie naczyń krwionośnych głowy (angiografia) może również określić, które naczynia są połączone z guzem lub czy niektóre naczynia zostały przemieszczone przez guz, a tym samym ograniczają przepływ krwi.
Jak leczy się oponiaka złośliwego?
Oponiaki złośliwe zwykle rosną w sposób ciągły i uciskają mózg ze względu na swój rozmiar. Z tego powodu zwykle powodują objawy i powinny być pilnie leczone. Standardowym leczeniem jest chirurgiczne usunięcie guza. Ponieważ jednak nie zawsze jest to możliwe ze względu na lokalizację i rozmiar guza, można również rozważyć terapię radiochirurgiczną. Odpowiednie leczenie zależy zatem od lokalizacji guza, ale także od jego wielkości i szybkości wzrostu. Istnieje również wiele innych czynników, takich jak ogólny stan zdrowia pacjenta.
Podczas operacji oponiak jest zmniejszany od wewnątrz. W ten sposób zmniejsza się granice z sąsiednimi tkankami. Chirurgicznie usuwa się i zastępuje oponę mózgowo-rdzeniową, w której znajduje się guz. Proces wymiany opon mózgowych może różnić się intensywnością u poszczególnych pacjentów. Zależy to od tego, czy guz ma gładką granicę, czy też już naciekł powierzchnię mózgu. Interwencja staje się szczególnie trudna, jeśli guz jest już zaopatrywany w krew przez normalne naczynia mózgowe. Dzięki najnowszym procedurom technicznym, takim jak rzeczywistość rozszerzona, tak zwana neuronawigacja lub neuromonitoring śródoperacyjny, neurochirurg może zajrzeć do tkanki z maksymalną precyzją i przeprowadzić interwencję z zachowaniem najwyższych środków ostrożności.
Wszystkie oponiaki są wrażliwe na promieniowanie. W przypadku oponiaka, który nie może być operowany, zwykle stosuje się radioterapię. Guz nie może jednak przekroczyć określonego rozmiaru, aby można było zastosować radioterapię. Jeśli ani operacja, ani radioterapia nie wchodzą w grę, alternatywą jest tak zwana terapia radionuklidowa. Jest ona stosowana głównie w trudnych przypadkach z postępującą progresją choroby. W terapii radionuklidowej guz jest namierzany za pomocą leków radioaktywnych. Często stosuje się tu tak zwany radiofarmaceutyk. Jest to substancja radioaktywna, która wiąże się ze specjalnymi receptorami (receptorami somatostatyny) na powierzchni guza, gdzie ma miejscowy efekt promieniowania i niszczy komórki nowotworowe.
Ogólnie rzecz biorąc, w odniesieniu do leczenia oponiaka złośliwego można stwierdzić, że całkowite usunięcie guza jest prawie niemożliwe od drugiego stopnia WHO. W zależności od tego, gdzie zlokalizowany jest oponiak, może on wpływać na ważne struktury. Dzieje się tak na przykład w przypadku, gdy oponiak znajduje się w pobliżu przysadki mózgowej lub pnia mózgu. W tym miejscu znajduje się nie tylko aorta, która jest odpowiedzialna za dostarczanie krwi do mózgu, ale także przysadka mózgowa.
Jakie są rokowania w przypadku oponiaka złośliwego?
Szanse na całkowite wyleczenie oponiaka złośliwego trzeciego stopnia zaawansowania są raczej niekorzystne. Dzieje się tak głównie dlatego, że guz mózgu może dawać przerzuty.