Co to jest zespół Gorlina?
Zespół Gorlina jest również nazywany zespołem znamion podstawnokomórkowych i może prowadzić do złośliwych nowotworów skóry, tak zwanych raków podstawnokomórkowych, lub złośliwych guzów mózgu (medulloblastoma) już we wczesnym dzieciństwie. Ponadto zespół Gorlina może powodować torbiele szczęki lub wady rozwojowe układu kostnego, zwłaszcza żeber i kręgosłupa. Zespół Gorlina jest chorobą genetyczną i dlatego jest jedną z chorób predysponujących do nowotworów, która występuje u około jednej na 30 000 do 57 000 osób. W 70 do 80 procent wszystkich przypadków jest on przekazywany z rodziców na dzieci.
Jak rozwija się zespół Gorlina?
Zespół Gorlina jest spowodowany chorobą dziedziczną, mutacją genów PTCH1 i SUFU. Te dwa geny umożliwiają komórkom reagowanie na sygnały zewnętrzne. Z powodu mutacji ten szlak sygnalizacyjny nie funkcjonuje już prawidłowo, co może prowadzić do powstawania nowotworów. Podczas gdy mutacja genu PTCH1 często prowadzi do raka podstawnokomórkowego i torbieli szczęki, gen SUFU jest częściej niż przeciętnie odpowiedzialny za rozwój rdzeniaków.
Jakie objawy wywołuje zespół Gorlina?
Zespół Gorlina może powodować wiele różnych objawów, które zawsze zależą od wieku pacjenta. Typowe objawy zespołu Gorlina to rozwój raka podstawnokomórkowego, rdzeniaka i/lub torbieli szczęki. Ponadto zespół Gorlina może objawiać się następującymi symptomami:
- opóźnienie rozwoju motorycznego,
- Nieprawidłowości twarzy, takie jak balkonowe czoło, szorstkie rysy twarzy lub grymasy skóry (milia),
- szereg objawów skórnych, takich jak gradówka (gradówka), torbiele łojowe (miażdżyca) i powstawanie łagodnego guza, który może obejmować skórę, włosy lub zęby (torbiel skórzasta)
Jak diagnozuje się zespół Gorilna?
Cechy występujące w zespole Gorlina zostały podzielone przez ekspertów medycznych na kryteria główne i drugorzędne. Rozpoznanie choroby uznaje się za pewne w następujących przypadkach:
- obecne są dwa kryteria główne i jedno kryterium drugorzędne,
- obecne jest jedno kryterium główne i trzy kryteria drugorzędne,
- istnieją dowody genetyczne na mutację genu (PTCH1 lub SUFU), która jest odpowiedzialna za rozwój zespołu Gorlina.
Następujące czynniki należą do kryteriów głównych:
- wystąpienie raka podstawnokomórkowego przed 30. rokiem życia lub wystąpienie więcej niż pięciu mnogich raków podstawnokomórkowych,
- pokrewieństwo pierwszego stopnia z osobą, u której już rozwinął się rak podstawnokomórkowy,
- Zwapnienie twardej części błony mózgowej oddzielającej obie półkule mózgowe (falx cerebri) przed ukończeniem 20. roku życia,
- Powstawanie torbieli szczęki,
- Zaburzenia rogowacenia dłoni i/lub stóp
Następujące czynniki liczą się jako kryteria drugorzędne:
- Powstanie rdzeniaka w dzieciństwie,
- Obecność torbieli w jamie brzusznej lub płucach,
- Występowanie ponadprzeciętnego rozmiaru czaszki (makrocefalia),
- Rozszczep wargi lub podniebienia,
- Anomalia trzonów kręgów lub żeber,
- dodatkowy palec u ręki lub nogi (polidaktylia),
- łagodne mięśniaki jajników lub serca,
- Anomalie oczu, takie jak zaćma lub wady rozwojowe i/lub zmiany pigmentowe siatkówki
Aby zdiagnozować zespół Gorlina, wykonuje się kilka badań rentgenowskich szczęki, czaszki, płuc, a także kręgosłupa. Bliscy krewni również powinni zostać zbadani i poddani testom genetycznym, ponieważ zespół Gorlina jest chorobą dziedziczną.
Jakie testy przesiewowe są dostępne?
Aby zdiagnozować zespół Gorlina na wczesnym etapie, sprawdza się, czy występuje zmiana w genach PTCH1 lub SUFU. W przypadku wykrycia mutacji PTCH1 należy podjąć następujące środki ostrożności:
- badania dermatologiczne od 10 roku życia,
- Podstawowe badanie echokardiograficzne w okresie niemowlęcym,
- prześwietlenie stomatologiczne szczęk od 8. roku życia w odstępach co 12-18 miesięcy,
- USG jajników od 18 roku życia
Nosiciele mutacji SUFU powinni przejść te same badania, ale mogą zrezygnować z badania rentgenowskiego szczęki. Ponadto nosiciele mutacji SUFU powinni przejść badanie przesiewowe w kierunku rdzeniaka. Obejmuje ono obrazowanie metodą rezonansu magnetycznego (MRI) w odstępach czteromiesięcznych do 3. roku życia. Od tego momentu wystarczające są badania w odstępach sześciomiesięcznych do 5. roku życia.
Jak leczy się zespół Gorlina?
Leczenie zespołu Gorlina zależy od odpowiedniej choroby i istniejących objawów. Jeśli rak podstawnokomórkowy pojawił się w wyniku zespołu Gorlina, należy go leczyć tak wcześnie, jak to możliwe. Z reguły podejmuje się próbę całkowitego usunięcia guza za pomocą zabiegu chirurgicznego. Alternatywą dla zabiegu chirurgicznego może być leczenie zimnem, laserem lub fotodynamiczne.
Z drugiej strony, jeśli pacjent cierpi na rdzeniaka, operację można przeprowadzić w połączeniu z chemioterapią. Zwykle unika się radioterapii, ponieważ zwiększa ona ryzyko rozwoju raka podstawnokomórkowego w napromienianym obszarze.
Jeśli natomiast torbiele są torbielami szczęki, można je usunąć chirurgicznie. W przypadku włókniaków jajników, w większości przypadków operacja jest również możliwa bez uszkodzenia lub usunięcia jajników. Jeśli natomiast występuje włókniak serca, pacjentka musi poddawać się regularnym badaniom kardiologicznym.
Na co powinny zwrócić szczególną uwagę pacjentki z zespołem Gorlina?
Pacjenci cierpiący na zespół Gorlina powinni unikać bezpośredniego światła słonecznego, ponieważ zwiększa to ryzyko rozwoju raka podstawnokomórkowego. W przypadku zauważenia nieprawidłowości neurologicznych, takich jak bóle głowy, senność, która może posunąć się aż do utraty przytomności, trudności w poruszaniu się i koordynacji, a także poranne wymioty, należy pilnie skonsultować się z lekarzem.