Wat is Bartonella bacilliformis?
Bartonella bacilliformis, ook bekend als Zuid-Amerikaanse Bartonellose, verwijst naar een staafvormige bacterie die behoort tot het geslacht Alphaproteobacteriën. De ziekteverwekker is tot nu toe alleen gevonden in de Andes tussen 3.000 en 10.000 voet hoogte in het westen van Zuid-Amerika. De meeste gevallen van de ziekte zijn gemeld in Peru, maar komen ook voor in Ecuador en Colombia. Bartonella bacilliformis is de veroorzaker van de zogenaamde ziekte van Carrion. De ziekte van Carrion is de term die gebruikt wordt voor een symptomatische Bartonella bacilliformis infectie. Deze verloopt meestal in twee fasen en manifesteert zich eerst als acute oryakoorts en ontwikkelt zich daarna tot Peruaanse wratten (verruga peruana).
Hoe wordt Bartonella bacilliformis overgedragen?
Bartonella bacilliformis wordt overgebracht door zandvliegen (meer precies door het geslacht Lutzomyia).
Hoe ontstaat een Bartonella bacilliformis infectie?
Door de beet van de met de Bartonella bacilliformis ziekteverwekker besmette zandvlieg dringen de bacteriën de menselijke haarvaten binnen. Na een incubatietijd van ongeveer 21 dagen gaan de bacteriën over naar de rode bloedcellen en veroorzaken meestal ernstige intravasculaire hemolytische anemie. Deze fase van de ziekte kan voor de patiënt levensbedreigende proporties aannemen en gaat gepaard met hoge koorts. Daarnaast is er sprake van bloedarmoede en tijdelijke immunosuppressie. Deze acute fase, ook wel Oroya-koorts genoemd, duurt twee tot vier weken. De tweede fase van de ziekte, de zogenaamde verruga peruana, treedt op wanneer de bacterie verder doordringt in de endotheelcellen.
Wat zijn de symptomen van een Bartonella bacilliformis infectie?
Een Bartonella bacilliformis infectie komt vrij zelden voor en doorloopt twee verschillende ziektefasen:
- Oroya-koorts:In deze eerste fase kunnen koorts, buikpijn, hoofdpijn en ook spierpijn en ernstige bloedarmoede voorkomen. In maximaal 70 procent van alle gevallen van de ziekte kunnen complicaties optreden in de vorm van secundaire infecties en/of cardiopulmonale complicaties zoals hartfalen, ophoping van vocht tussen het hartzakje en de pericardzak (pericardiale effusie), longoedeem en/of cardiogene shock.
- peruaanse wratten (verruga peruana):In dit latere stadium van de ziekte vormen zich gezwellen onder de huid. Deze kunnen zich ontwikkelen tot rode tot paarse vaatzweertjes (angiomateuze tumoren) die de neiging hebben pijnlijk te worden of te bloeden. Deze angiomateuze tumoren zijn een goedaardige uitslag die een algemeen gevoel van ongemak kan veroorzaken.
Welke complicaties kunnen optreden door een Bartonella bacilliformis infectie?
Bartonella bacilliformis infecties kunnen leiden tot endocarditis, net als andere Bartonella soorten. Dit is een infectie van de hartkleppen. Omdat in veel ziektegevallen de diagnose ook negatief kan zijn via een bloedkweek (kweek-negatieve endocarditis), is de diagnose endocarditis niet altijd zonder problemen te stellen.
Daarnaast kan een zogenaamde trombocytopenie optreden als gevolg van een Bartonella bacilliformis infectie. Dit is de aanwezigheid van een verminderd aantal bloedplaatjes, de zogenaamde trombocyten. Neurologische stoornissen, zoals neurobartonellose, zijn ook gemeld. De prognose voor neurobartonellose, die een verminderd bewustzijn en verlamming veroorzaakt, is echter slecht.
Een Bartonella bacilliformis infectie kan echter ook leiden tot zogenaamde superinfecties. Deze kunnen worden veroorzaakt door salmonella of parasieten (bijvoorbeeld Toxoplasma gondii en Pneumocystis) .
Hoe kun je jezelf beschermen tegen een Bartonella bacilliformis infectie?
Bij reizen naar Zuid-Amerikaanse landen waar de Bartonella bacilliformis ziekteverwekker veel voorkomt, wordt aangeraden insectenwerende middelen te gebruiken die een EPA-geregistreerd symbool hebben. Daarnaast moeten shirts met lange mouwen en een lange broek worden gedragen om zandvliegenbeten te voorkomen. Omdat zandvliegen vooral 's morgens en 's avonds het actiefst zijn, moeten buitenactiviteiten in deze periode worden vermeden.
Hoe wordt een Bartonella bacilliformis infectie vastgesteld?
Een Bartonella bacilliformis infectie wordt meestal opgespoord door een bloedkweek of door het kweken van huidlaesies. Specifieke antilichamen en/of moleculair biologische pathogenendetectie, bijvoorbeeld door een PCR-test, zijn te diagnosticeren door serologische detectie.
Daarnaast is directe waarneming van de bacterie in perifere bloeduitstrijkjes mogelijk. Deze laatste diagnostische procedure vindt plaats tijdens de acute fase van de infectie, d.w.z. de Oroya-koorts. Hiervoor wordt een microscopische detectie van intraerythrocytaire ziekteverwekkers in de bloeduitstrijk onderzocht met behulp van de Giemsa-kleuring. De detectie van een Bartonella bacilliformis infectie via een biopsie is meestal ook mogelijk door middel van zilverkleuring van de bacteriën volgens de zogenaamde Warthin-Starry methode.
Hoe wordt een Bartonella bacilliformis infectie behandeld?
Een Bartonella bacilliformis infectie wordt behandeld met antibiotica. Hiervoor kunnen de volgende antiobiotica worden voorgeschreven. Deze antiobiotica zijn meestal niet alleen effectief voor een Bartonella bacilliformis infectie, maar ook voor andere Bartonella ziekteverwekkers:
- Aminoglycosiden,
- Cefalosporines,
- Penicillines,
- Tetracyclines.
Sommige artsen geven echter de voorkeur aan quinolonen.
Dit komt omdat infecties door enterobacteriën kunnen optreden met de bovengenoemde antibiotica .
Afhankelijk van de ernst van de ziekte en de symptomen die optreden, kunnen meer dan één antibioticum tegelijk worden gebruikt . Voor de behandeling is het raadzaam een specialist voor infectieziekten te raadplegen. Meestal vereist alleen Oroya koorts in ieder geval medische behandeling. De letaliteit van Oroya-koorts is echter iets minder dan 10 procent, zelfs met adequate therapie. Als de infectie helemaal niet behandeld wordt, ligt het sterftecijfer tussen de 40 en 85 procent.
De Verruga peruana kan behandeld worden met het antibioticum rifampine. Omdat er echter ook ziektegevallen zijn voorgekomen waarbij rifampine tot resistentie leidde, kunnen macroliden als alternatief worden gebruikt. Het belooft een vergelijkbare effectiviteit als rifampin.