Wat zijn protozoën?
In medische taal zijn protozoën een groep uiteenlopende eencelligen. Samen met eencellige schimmels en algen en paddenstoelen vormen ze het subkoninkrijk van alle eencellige organismen met een celkern (protisten). Terwijl algen en schimmels tot het plantenrijk behoren, worden protozoën gerekend tot de dierlijke eencelligen en kunnen ze aanzienlijk verschillen in grootte en morfologie.
Protozoën zijn heterotrofe organismen, wat betekent dat ze voor hun stofwisseling stoffen van andere organismen nodig hebben. In het algemeen worden commensale, mutualistische en parasitaire vormen van protozoa van elkaar onderscheiden. Als ziekteverwekkers bij mens en dier spelen de parasitaire vormen van protozoa een belangrijke rol en kunnen ze tal van ziekten (protozoönosen) veroorzaken. Hieronder vallen bijvoorbeeld de tropische ziekte malaria of amoebendysenterie.
Welke protozoën veroorzaken welke ziekte?
Belangrijke veroorzakers van protozoaire ziekten zijn bijvoorbeeld de volgende ziekteverwekkers:
- Entamoeba histolytica: deze ziekteverwekker kan amoebendysenterie veroorzaken,
- Balantidium coli, Giardia intestinalis, Cryptosporidium: mogelijke verwekkers van diverse door protozoën veroorzaakte darmziekten,
- Plasmodium falciparum: beschouwd als de veroorzaker van malaria tropica,
- Plasmodium vivax: beschouwd als de veroorzaker van malaria tertiana,
- Plasmodium malariae: beschouwd als de veroorzaker van malaria quartana,
- Plasmodium ovale of simian plasmodia: veroorzaker van parasitologisch bevestigde malaria,
- Leishmania: veroorzaakt door de ziekteverwekker leishmaniasis,
- Trypanosomiasis gambiensis, Trypanosomiasis rhodesiensis: beschouwd als de veroorzakers van Afrikaanse trypanosomiasis,
- Trypanosoma cruzi: veroorzaker van de ziekte van Chagas,
- Toxoplasma gondii: veroorzaker van toxoplasmose,
- Pneumocystis carinii, Pneumocystis jirovecii: veroorzaker van pneumocystose,
- Babesi spec., Acantamoeba spec., Naegleria fowleri: veroorzakers van andere protozoaire ziekten
Wat gebeurt er tijdens een protozoaire infectie en hoe uit zich dat?
Bij een protozoaire infectie (protozoönose) dringen protozoën het organisme binnen, vermenigvuldigen zich en veroorzaken een ziekte door parasieten. Een protozoaire infectie kan verschillende symptomen ontwikkelen, afhankelijk van de parasiet die haar veroorzaakt. In het algemeen uit een protozoaire infectie zich echter door griepachtige symptomen, koorts en algemene vermoeidheid en malaise. De getroffenen kunnen ook een verhoogde hartslag hebben en prikkelbaar zijn. Als daar misselijkheid, braken en gewichtsverlies bijkomen, eventueel vergezeld van ongemak in de maagstreek zoals buikpijn, winderigheid, diarree en bloedingen uit het rectum, zijn dit duidelijke tekenen van een protozoaire infectie.
De meest voorkomende protozoaire infecties en hun symptomen worden hieronder gepresenteerd:
- Amoebische dysenterie: Na enkele dagen van de incubatietijd klaagt de patiënt over zeer frequente stoelgang, die kan oplopen tot enkele tientallen keren per dag met hevige krampen. Als amoebendysenterie onbehandeld blijft, kan het zelfs tot de dood leiden.
- Malaria tropica:uit zich in een ritmisch verloop van koorts. Als er neurologische complicaties optreden, kan dit zelfs leiden tot een verminderd bewustzijn. Malaria tropica kan onder bepaalde omstandigheden tot de dood leiden.
- Lamblia-infectie:wordt veroorzaakt door Giardia lamblia ziekteverwekkers. Een lamblia-infectie veroorzaakt geen merkbare symptomen, waardoor de ziekte gemakkelijk onopgemerkt kan blijven. Alleen incidentele ongemakken in het maaggebied, zoals drukpijn, gewichtsverlies of diarree, kunnen op de ziekte wijzen.
- Afrikaanse slaapziekte:De ziekte wordt gekenmerkt door twee fasen. De eerste fase kan gepaard gaan met intermitterende koorts, hoofdpijn, gewrichtspijn, jeuk en ernstige zwelling van de lymfeklieren. In een tweede fase, de zogenaamde neurologische fase, dringt de parasiet het centrale zenuwstelsel binnen. Dit leidt tot een verstoorde slaap-waakcyclus, waaraan de ziekte haar naam te danken heeft. Afrikaanse slaapziekte is zonder medische behandeling dodelijk.
Wat zijn de oorzaken van een protozoaire infectie bij de mens?
Een protozoaire infectie wordt veroorzaakt door ziekteverwekkende micro-organismen die als parasiet de mens als gastheer gebruiken. Er zijn veel verschillende micro-organismen die protozoaire infecties kunnen veroorzaken. In het algemeen kan besmetting met protozoën plaatsvinden door de inname van besmet voedsel. Maar ook besmet drinkwater en/of zwemwater kan tot een infectie leiden.
Hoe wordt een protozoaire infectie vastgesteld?
Een protozoaire infectie kan gediagnosticeerd worden met microscopische methoden. Bijvoorbeeld, Afrikaanse slaapziekte wordt gediagnosticeerd door microscopische identificatie van de oorzakelijke ziekteverwekker, trypanosomen, uit een weefselmonster. Diagnostiek via trypanosoom-specifieke antilichamen, bijvoorbeeld door middel van een bloedtest, is echter ook mogelijk.
Omdat protozoaire infecties griepachtige symptomen hebben, is het vaak moeilijk een snelle en vroege diagnose te stellen. Dit is echter uiterst belangrijk, omdat veel protozoaire infecties zelfs tot de dood kunnen leiden als ze onbehandeld blijven. Veel protozoaire infecties kunnen goed behandeld worden met antibiotica. Als de behandeling vroeg wordt gestart, zijn er meestal geen complicaties om je zorgen over te maken.
Wanneer moet een arts geraadpleegd worden?
In ieder geval moet een arts worden geraadpleegd als een protozoaire infectie wordt vermoed, want deze ziekten genezen meestal niet vanzelf. Een arts moet daarom geraadpleegd worden zodra de eerste griepachtige symptomen optreden. Een protonzoaire infectie moet behandeld worden met medicijnen.
Hoe wordt een protonzoaire infectie behandeld?
In de meeste gevallen worden protonzoaire infecties behandeld met antibiotica. Amoebendysenterie kan bijvoorbeeld behandeld worden met metronidazol, tetracyclines of chloroquine. Malaria daarentegen kan behandeld worden met kinine. In het geval van Afrikaanse slaapziekte is opname noodzakelijk.
Wat is de nabehandeling van een protozoaire infectie?
Protozoën kunnen potentieel alle organen infecteren. Ondanks succesvolle behandeling van een protozoaire infectie is het dus mogelijk dat sommige protozoën in het lichaam achterblijven. Regelmatig vervolgonderzoek is daarom absoluut noodzakelijk voor een volledige genezing. Als bijvoorbeeld de slijmvliezen zijn aangetast, moeten regelmatig uitstrijkjes van de slijmvliezen en bloedonderzoek worden gedaan. Binnen het bloedonderzoek is het belangrijk om de orgaanwaarden te meten. Zo kan een mogelijke orgaanaantasting als langdurig gevolg van de infectie worden uitgesloten of in een vroeg stadium worden opgespoord. Als de orgaanwaarden onvoldoende zijn, moeten ook weefselmonsters (biopten) van het betreffende orgaan worden genomen.
Hoe kan een protozoaire infectie worden voorkomen?
Een protozoaire infectie kan vooral voorkomen worden door de epidemiologisch relevante gebieden te vermijden. Protozoaire infecties kunnen echter ook zo goed mogelijk worden voorkomen door voedsel goed te koken, drinkwater te koken, muskietennetten en insectenwerende middelen te gebruiken in de relevante risicogebieden. Malaria kan ook zoveel mogelijk worden voorkomen door passende profylactische medicijnen te nemen. Het is echter belangrijk op te merken dat de medicijnen geen volledige bescherming bieden.