Testikelkanker in één oogopslag
Testikelkanker is een kwaadaardige kanker van de zaadbal en is een van de meest voorkomende kwaadaardige tumoren bij mannen tussen de 20 en 40 jaar. Vooral mannen die in hun jeugd last hadden van niet-gegroeide testikels, de zogenaamde inguinale testikels, worden getroffen. Maar ook genetische factoren, precancereuze cellen in de testikels (TIN) en vruchtbaarheidsproblemen verhogen het risico op het ontwikkelen van teelbalkanker.
Hoe kun je voorkomen dat teelbalkanker ontstaat?
Urologen raden mannen aan regelmatig scans van beide testikels te laten maken. Als een man bijvoorbeeld door zijn genetische aanleg een verhoogd risico heeft op het ontwikkelen van zaadbalkanker, is het ook raadzaam om jaarlijks een echo-onderzoek te laten doen door een uroloog. Op die manier is er een verhoogde kans dat zaadbalkanker in een vroeg stadium van de kanker wordt ontdekt.
Teelbalkanker verschijnt vaak als een pijnloze zwelling en/of verharding van de zaadbal. Soms kan er ook testiculaire pijn zijn, maar dit wijst niet noodzakelijkerwijs op testiculair carcinoom. Elke pijnloze zwelling en/of verharding moet echter worden opgehelderd door een echografisch onderzoek door een uroloog.
Hoe wordt teelbalcarcinoom gediagnosticeerd?
Testikelkanker wordt meestal vastgesteld tijdens een echo-onderzoek. Dit kan ook worden uitgevoerd als onderdeel van routinediagnostiek, bijvoorbeeld om een vruchtbaarheidsstoornis op te helderen. Maar ook in het geval van gezwollen lymfeklieren in de buik of uitzaaiingen in de longen zal de arts altijd een onderzoek van de testikels uitvoeren om testikelcarcinoom uit te sluiten.
Naast echografische bevindingen kan testiculair carcinoom ook gediagnosticeerd worden door abnormale bloedwaarden. Met name de eiwitten en enzymen alfa-feto proteïne (AFP), humaan choriongonadotrofine (HCG) en/of lactaat dehydrogen (LDH) blijken verhoogd te zijn bij zaadbalkanker, maar wijzen niet noodzakelijkerwijs op zaadbalkanker. Licht verhoogde AFP-waarden komen ook voor bij rokers, terwijl LDH-waarden ook verhoogd kunnen zijn na lichamelijke arbeid. Als de bloedwaarden echter geen onregelmatigheden vertonen, betekent dit niet dat er geen teelbalcarcinoom is. Toch zal een arts niet afzien van enig bloedonderzoek, want de laboratoriumwaarden geven altijd informatie over het type zaadbalkanker en spelen een belangrijke rol bij de keuze van de behandelingsprocedure.
Hoe wordt zaadbalcarcinoom behandeld?
Testikelcarcinoom wordt meestal operatief verwijderd. Hierbij wordt de patiënt onder narcose gebracht en een incisie in de lies gemaakt om de zaadstreng en de zaadbal aan de aangedane kant van het lichaam bloot te leggen. De uroloog bekijkt de blootgelegde zaadbal om te zien of het om een kwaadaardige tumor gaat. Bij twijfel kan een bevroren incisie worden gemaakt en een weefselmonster worden genomen. Als de tumor kwaadaardig blijkt te zijn, worden de aangetaste testikel en de zaadstreng verwijderd. Er wordt echter ook weefsel genomen van de gezonde testikel via een kleine incisie in het scrotum om precancereuze vormen uit te sluiten of in een vroeg stadium te behandelen. Het nu lege scrotum kan worden opgevuld met een testikelprothese-implantaat. De testiculaire prothese implantatie bestaat uit een siliconen kussen dat is aangepast aan de grootte van de gezonde testikel en dient uitsluitend cosmetische doeleinden.
De duur van de operatie ligt meestal tussen de 60 en 90 minuten. De patiënt blijft ongeveer 2 tot dagen in het ziekenhuis. Als tijdens de operatie blijkt dat het zaadbalcarcinoom zich al tot vele uitzaaiingen heeft uitgebreid, wordt de chemotherapie na de operatie voortgezet. Als de tumor vrij klein is, is het misschien niet nodig om de hele zaadbal te verwijderen.
Vooral jonge mannen, bij wie de gezinsplanning nog niet is voltooid, moeten uitvoerig worden voorgelicht over de zogenaamde cryopreservatie. Dit is het invriezen van sperma, dat in het vriesdepot voor onbepaalde tijd kan worden opgeslagen en gebruikt voor vruchtbaarheidsbehandeling. Cryopreservatie wordt meestal uitgevoerd vóór een operatie, of uiterlijk vóór radiotherapie of chemotherapie. In Duitsland worden de kosten van cryopreservatie normaal gesproken echter niet gedekt door de wettelijke of particuliere ziektekostenverzekering en komen dus voor rekening van de patiënt. Er zijn echter veranderingen in de wet gepland.
Nazorg van zaadbalkanker
De testikels zijn verantwoordelijk voor de productie van mannelijke hormonen (testosteron) en de productie van sperma. Deze twee functies kunnen ook door slechts één gezonde zaadbal worden vervuld. Het is echter raadzaam de testosteronspiegel bij regelmatige vervolgonderzoeken te controleren om een eventueel testosterontekort in een vroeg stadium vast te stellen. Zo nodig kan testosteronsuppletie met gelpreparaten of depotinjecties worden besteld.
Binnen de vervolgbehandeling wordt naast een echografie ook een CT-scan gemaakt, omdat dit de meest nauwkeurige methode is om uitzaaiingen op te sporen. Omdat de patiënt tijdens de CT aan een niet te verwaarlozen stralingsbelasting wordt blootgesteld, wordt dit noodzakelijke onderzoek tot een minimum beperkt. Anders bestaat het risico op het ontstaan van zogenaamde tweede maligniteiten (stralingsgeïnduceerde tumoren).
Vooruitzichten op genezing
In de eerste twee jaar na de behandeling van een zaadbalcarcinoom is de kans groot dat de kanker terugkomt. Daarom is de regelmatige controle meestal op drie maanden. Tijdens deze controle wordt niet alleen een echo van de gezonde zaadbal gemaakt, maar wordt ook bloed afgenomen. Na het 5e jaar nazorg vindt alleen een jaarlijks onderzoek door een uroloog plaats als het verloop van de ziekte onopvallend is.