Οι ψυχικές ασθένειες, όπως η κατάθλιψη και οι αγχώδεις διαταραχές, είναι ευρέως διαδεδομένες στις ευρωπαϊκές βιομηχανικές χώρες και πιθανώς μπορούν επίσης να κατανοηθούν ως συνέπεια των συνθηκών διαβίωσης σε μια σύγχρονη βιομηχανική κοινωνία. Μπορούν να επηρεάσουν οποιονδήποτε, ακόμη και τους υποτιθέμενους ισχυρούς και δυνατούς που δεν αναμένεται να υποφέρουν. Μέχρι στιγμής, δεν έχει διευκρινιστεί με όλες τις λεπτομέρειες γιατί οι ασθένειες αυτές είναι τόσο διαδεδομένες. Είναι γεγονός ότι μπορούν να αποδοθούν σε ποικίλες αιτίες, σίγουρα όχι μόνο στο στρεσογόνο περιβάλλον των ανθρώπων. Γνωρίζουμε πλέον ότι οι διακυμάνσεις της διάθεσης, η κατάθλιψη και το άγχος προκαλούνται τόσο από εξωγενείς όσο και από ενδογενείς παράγοντες. Από την πλευρά των εξωγενών, ψυχοκοινωνικές επιδράσεις όπως οι τραυματικές εμπειρίες και το χρόνιο στρες συγκαταλέγονται μεταξύ αυτών. Στην ενδογενή πλευρά, οι νευροβιολογικοί παράγοντες διαδραματίζουν εξέχοντα ρόλο. Σε αυτούς περιλαμβάνονται αλλαγές στην ισορροπία των ορμονών καθώς και αλλαγές στη συγκέντρωση των νευρωνικών αγγελιοφόρων ουσιών στον εγκέφαλο. Οι χρόνιες φλεγμονώδεις διεργασίες έχουν αναγνωριστεί από τους νευρολόγους τα τελευταία χρόνια ως ένας περαιτέρω παράγοντας επιρροής. Δεδομένου ότι αυτές συνήθως παραμένουν απαρατήρητες από τους γιατρούς και τους ασθενείς, αγνοούνταν για μεγάλο χρονικό διάστημα ως άλλη πιθανή αιτία ή ενισχυτής των εναλλαγών της διάθεσης και της κατάθλιψης.
Η φλεγμονή επηρεάζει τη διάθεση
Σήμερα γνωρίζουμε από εντατικές νευροβιολογικές έρευνες ότι η φλεγμονή φαίνεται να παίζει ενεργό ρόλο στην ανάπτυξη και ενίσχυση των καταθλιπτικών επεισοδίων. Σύμφωνα με αυτό, οι νευρωνικές φλεγμονώδεις διεργασίες μπορούν να επηρεάσουν τον τρόπο με τον οποίο αντιδρούμε σε εξωγενή ερεθίσματα. Όπως διαπίστωσαν οι ερευνητές, προωθούν υπερβολικές αντιδράσεις σε αρνητικές πληροφορίες που εισρέουν στους ανθρώπους από το εξωτερικό. Οι αλλαγές στο ενδογενές σύστημα ανταμοιβής και στην έκφραση σωματικών συμπτωμάτων συνδέονται επίσης με τη φλεγμονή. Η φλεγμονή, από την άλλη πλευρά, φαίνεται να έχει μικρή επίδραση στις γνωστικές ικανότητες των ατόμων που επηρεάζονται. Επιπλέον, οι έρευνες των τελευταίων ετών μας έχουν δώσει επίσης μια ιδέα για το πώς η φλεγμονή μπορεί να συνδέεται με την κατάθλιψη σε μοριακό επίπεδο. Σύμφωνα με αυτήν, οι μικρότερες φλεγμονές στον εγκέφαλο μπορούν να διαταράξουν την ισορροπία των νευρωνικών αγγελιοφόρων ουσιών όπως η μελατονίνη και η σεροτονίνη και να οδηγήσουν σε ανεπάρκεια των νευρικών απολήξεων των εγκεφαλικών κυττάρων. Η έλλειψη σεροτονίνης στις απολήξεις των εγκεφαλικών κυττάρων, γνωστές ως συνάψεις, έχει αποδειχθεί ότι αποτελεί αιτία της κατάθλιψης. Εάν η ανεπάρκεια σεροτονίνης διορθωθεί με ορισμένα φάρμακα, βελτιώνεται και η κατάθλιψη. Τα σημαντικότερα αντικαταθλιπτικά που χρησιμοποιούν σήμερα οι γιατροί λειτουργούν με αρκετή επιτυχία σύμφωνα με αυτή την αρχή δράσης. Ωστόσο, τα φάρμακα αυτά δεν μπορούν να αναστείλουν την υποκείμενη φλεγμονή. Αν μπορούσαν, θα εξαλείφονταν μία από τις αιτίες της ανεπάρκειας σεροτονίνης και επομένως και μία από τις αιτίες της κατάθλιψης. Έχουν γίνει μελέτες για τη θεραπεία της κατάθλιψης με αντιφλεγμονώδη φάρμακα όπως η δικλοφενάκη, η ιβουπροφαίνη και άλλα. Ωστόσο, μόνο με πολύ μέτρια επιτυχία. Μέχρι στιγμής, κανένα από τα αντιφλεγμονώδη φάρμακα δεν έχει εγκριθεί για τη θεραπεία της κατάθλιψης. Αυτό θα ήταν επίσης προβληματικό, δεδομένου ότι τα αντιφλεγμονώδη φάρμακα που χρησιμοποιούνται συνήθως ως φάρμακα για τους ρευματισμούς μπορεί να είναι αρκετά προβληματικά λόγω των παρενεργειών τους. Θα ήταν πολύ πιο κομψό να επηρεάσουμε τις φλεγμονώδεις διεργασίες στον εγκέφαλο με φυσικά μέσα, ειδικά εφόσον αυτά υπάρχουν.
Τροφή για τη διάθεση - Βελτίωση της καταθλιπτικής διάθεσης με τρόφιμα
Πολλές τροφές είναι φυσικά αντιφλεγμονώδη που μπορούμε να χρησιμοποιήσουμε. Σε αυτά περιλαμβάνονται ο ανανάς, τα λεμόνια, οι πιπεριές, οι ντομάτες, οι ξηροί καρποί, τα φυτικά έλαια, τα λιπαρά ψάρια και μερικά ακόμη. Το αν είναι όλα εξίσου χρήσιμα ως φυσικά αντιφλεγμονώδη είναι ακόμη ασαφές λόγω έλλειψης μελετών. Ως μέρος μιας υγιεινής και ισορροπημένης διατροφής, είναι σίγουρα ευεργετικά για την υγεία, ιδίως δεδομένου ότι ο κίνδυνος κατάθλιψης αυξάνεται με τη μείωση της ποιότητας της διατροφής, όπως και ο κίνδυνος άλλων ασθενειών. Για μερικές από αυτές τις τροφές, υπάρχουν ήδη συγκεκριμένες μελέτες που ασχολούνται με το ερώτημα αν μπορούν πράγματι να έχουν θετική επίδραση στην κατάθλιψη στην πράξη. Τέτοιες μελέτες μπορούν στη συνέχεια να παράσχουν επίσης βοήθεια για τη δημιουργία ενός αντιφλεγμονώδους-αντικαταθλιπτικού διατροφικού σχεδίου. Τέτοιες μελέτες υπάρχουν για τα αντιφλεγμονώδη ωμέγα-3 λιπαρά οξέα από φυτικές και ζωικές πηγές. Γι' αυτό τα καλά φυτικά έλαια (π.χ. κραμβέλαιο, λινέλαιο) και τα λιπαρά ψάρια (π.χ. σολομός, σκουμπρί) αποτελούν απλώς μέρος μιας υγιεινής διατροφής που μπορεί επίσης να έχει ευνοϊκή επίδραση στις μεταβολές της διάθεσης.
Συμβουλή:
Από τα κοινά φυτικά έλαια, το φυτικό ωμέγα-3 λιπαρό οξύ ALA είναι πιο άφθονο στο λινέλαιο, το κραμβέλαιο, το καρυδέλαιο και το σογιέλαιο. Το ηλιέλαιο και το ελαιόλαδο περιέχουν ελάχιστα ωμέγα-3 λιπαρά οξέα. Από τα βρώσιμα ψάρια, η ρέγγα, η σαρδέλα, ο τόνος, ο σολομός, το σκουμπρί και το χέλι περιέχουν τα περισσότερα ωμέγα-3 λιπαρά οξέα (EPA και DHA). Ο μπακαλιάρος και ο μπακαλιάρος περιέχουν ελάχιστα από αυτά.
Πηγή:
Gałecki P, Talarowska M. Φλεγμονώδης θεωρία της κατάθλιψης. Psychiatr Pol. 2018 Jun 30;52(3):437-447.
Adzic M et al. Therapeutic Strategies for Treatment of Inflammation-related Depression. Curr Neuropharmacol. 2018 Jan 30;16(2):176-209.
Larrieu T, Layé S. Food for Mood: Relevance of Nutritional Omega-3 Fatty Acids for Depression and Anxiety. Front Physiol. 2018 Aug 6;9:1047.
Deacon G et al. Omega 3 polyunsaturated fatty acids and the treatment of depression- Crit Rev Food Sci Nutr. 2017 Jan 2;57(1):212-223.
Η φλεγμονή επηρεάζει τη διάθεση
Σήμερα γνωρίζουμε από εντατικές νευροβιολογικές έρευνες ότι η φλεγμονή φαίνεται να παίζει ενεργό ρόλο στην ανάπτυξη και ενίσχυση των καταθλιπτικών επεισοδίων. Σύμφωνα με αυτό, οι νευρωνικές φλεγμονώδεις διεργασίες μπορούν να επηρεάσουν τον τρόπο με τον οποίο αντιδρούμε σε εξωγενή ερεθίσματα. Όπως διαπίστωσαν οι ερευνητές, προωθούν υπερβολικές αντιδράσεις σε αρνητικές πληροφορίες που εισρέουν στους ανθρώπους από το εξωτερικό. Οι αλλαγές στο ενδογενές σύστημα ανταμοιβής και στην έκφραση σωματικών συμπτωμάτων συνδέονται επίσης με τη φλεγμονή. Η φλεγμονή, από την άλλη πλευρά, φαίνεται να έχει μικρή επίδραση στις γνωστικές ικανότητες των ατόμων που επηρεάζονται. Επιπλέον, οι έρευνες των τελευταίων ετών μας έχουν δώσει επίσης μια ιδέα για το πώς η φλεγμονή μπορεί να συνδέεται με την κατάθλιψη σε μοριακό επίπεδο. Σύμφωνα με αυτήν, οι μικρότερες φλεγμονές στον εγκέφαλο μπορούν να διαταράξουν την ισορροπία των νευρωνικών αγγελιοφόρων ουσιών όπως η μελατονίνη και η σεροτονίνη και να οδηγήσουν σε ανεπάρκεια των νευρικών απολήξεων των εγκεφαλικών κυττάρων. Η έλλειψη σεροτονίνης στις απολήξεις των εγκεφαλικών κυττάρων, γνωστές ως συνάψεις, έχει αποδειχθεί ότι αποτελεί αιτία της κατάθλιψης. Εάν η ανεπάρκεια σεροτονίνης διορθωθεί με ορισμένα φάρμακα, βελτιώνεται και η κατάθλιψη. Τα σημαντικότερα αντικαταθλιπτικά που χρησιμοποιούν σήμερα οι γιατροί λειτουργούν με αρκετή επιτυχία σύμφωνα με αυτή την αρχή δράσης. Ωστόσο, τα φάρμακα αυτά δεν μπορούν να αναστείλουν την υποκείμενη φλεγμονή. Αν μπορούσαν, θα εξαλείφονταν μία από τις αιτίες της ανεπάρκειας σεροτονίνης και επομένως και μία από τις αιτίες της κατάθλιψης. Έχουν γίνει μελέτες για τη θεραπεία της κατάθλιψης με αντιφλεγμονώδη φάρμακα όπως η δικλοφενάκη, η ιβουπροφαίνη και άλλα. Ωστόσο, μόνο με πολύ μέτρια επιτυχία. Μέχρι στιγμής, κανένα από τα αντιφλεγμονώδη φάρμακα δεν έχει εγκριθεί για τη θεραπεία της κατάθλιψης. Αυτό θα ήταν επίσης προβληματικό, δεδομένου ότι τα αντιφλεγμονώδη φάρμακα που χρησιμοποιούνται συνήθως ως φάρμακα για τους ρευματισμούς μπορεί να είναι αρκετά προβληματικά λόγω των παρενεργειών τους. Θα ήταν πολύ πιο κομψό να επηρεάσουμε τις φλεγμονώδεις διεργασίες στον εγκέφαλο με φυσικά μέσα, ειδικά εφόσον αυτά υπάρχουν.
Τροφή για τη διάθεση - Βελτίωση της καταθλιπτικής διάθεσης με τρόφιμα
Πολλές τροφές είναι φυσικά αντιφλεγμονώδη που μπορούμε να χρησιμοποιήσουμε. Σε αυτά περιλαμβάνονται ο ανανάς, τα λεμόνια, οι πιπεριές, οι ντομάτες, οι ξηροί καρποί, τα φυτικά έλαια, τα λιπαρά ψάρια και μερικά ακόμη. Το αν είναι όλα εξίσου χρήσιμα ως φυσικά αντιφλεγμονώδη είναι ακόμη ασαφές λόγω έλλειψης μελετών. Ως μέρος μιας υγιεινής και ισορροπημένης διατροφής, είναι σίγουρα ευεργετικά για την υγεία, ιδίως δεδομένου ότι ο κίνδυνος κατάθλιψης αυξάνεται με τη μείωση της ποιότητας της διατροφής, όπως και ο κίνδυνος άλλων ασθενειών. Για μερικές από αυτές τις τροφές, υπάρχουν ήδη συγκεκριμένες μελέτες που ασχολούνται με το ερώτημα αν μπορούν πράγματι να έχουν θετική επίδραση στην κατάθλιψη στην πράξη. Τέτοιες μελέτες μπορούν στη συνέχεια να παράσχουν επίσης βοήθεια για τη δημιουργία ενός αντιφλεγμονώδους-αντικαταθλιπτικού διατροφικού σχεδίου. Τέτοιες μελέτες υπάρχουν για τα αντιφλεγμονώδη ωμέγα-3 λιπαρά οξέα από φυτικές και ζωικές πηγές. Γι' αυτό τα καλά φυτικά έλαια (π.χ. κραμβέλαιο, λινέλαιο) και τα λιπαρά ψάρια (π.χ. σολομός, σκουμπρί) αποτελούν απλώς μέρος μιας υγιεινής διατροφής που μπορεί επίσης να έχει ευνοϊκή επίδραση στις μεταβολές της διάθεσης.
Συμβουλή:
Από τα κοινά φυτικά έλαια, το φυτικό ωμέγα-3 λιπαρό οξύ ALA είναι πιο άφθονο στο λινέλαιο, το κραμβέλαιο, το καρυδέλαιο και το σογιέλαιο. Το ηλιέλαιο και το ελαιόλαδο περιέχουν ελάχιστα ωμέγα-3 λιπαρά οξέα. Από τα βρώσιμα ψάρια, η ρέγγα, η σαρδέλα, ο τόνος, ο σολομός, το σκουμπρί και το χέλι περιέχουν τα περισσότερα ωμέγα-3 λιπαρά οξέα (EPA και DHA). Ο μπακαλιάρος και ο μπακαλιάρος περιέχουν ελάχιστα από αυτά.
Πηγή:
Gałecki P, Talarowska M. Φλεγμονώδης θεωρία της κατάθλιψης. Psychiatr Pol. 2018 Jun 30;52(3):437-447.
Adzic M et al. Therapeutic Strategies for Treatment of Inflammation-related Depression. Curr Neuropharmacol. 2018 Jan 30;16(2):176-209.
Larrieu T, Layé S. Food for Mood: Relevance of Nutritional Omega-3 Fatty Acids for Depression and Anxiety. Front Physiol. 2018 Aug 6;9:1047.
Deacon G et al. Omega 3 polyunsaturated fatty acids and the treatment of depression- Crit Rev Food Sci Nutr. 2017 Jan 2;57(1):212-223.